مقدمه :

پرسشهایی که از بافتار تجارب بالینی بر می خیزند و پاسخی قابل تأمل می یابند ، معمولاً حد و مرزهای روان درمانی را زیر پا می گذارند . اگر این پرسشها به درستی پیگیری شوند، افقهای جدیدی پیش روی متخصصین بالینی می گشایند . یانگ و همکارانش در طی کسب تجارب گرانبها در روند درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت و بیماران مقاوم به درمان ، به این نتیجه رسیدند که تکنیک های شسته و رفته شناخت درمانی نمی تواند بهبودی قابل ملاحظه ای در این گروه از بیماران ایجاد کند ، بنابر این با گشاده نظری از مفاهیم رویکرد های دیگر استفاده کردند . نکته حائز اهمیت این که طرح واره درمانی از مبانی نظری منسجم و یکپارچه ای برخوردار است و مدلی التقاطی محسوب نمی شود . (حمید پور ، 1386).

نظریه ی شناختی اجتماعی آلبرت بندورا

مختصری از زندگینامه آلبرت باندورا
 


زندگی نامه آلبرت بندورا: درک چگونگی آموختن رفتارهای تازه، یکی از جذاب‌ترین و در عین حال ریشه‌ای‌ترین زمینه‌های تحقیق در روان‌شناسی بوده است که پیشینه نظریه‌پردازی درباره آن به قرن‌ها پیش باز می‌گردد. چگونه یاد می‌گیریم که با دیگران رفتار کنیم؟ قوانین و ارزش‌های اجتماعی چگونه در انسان نهادینه می‌شوند؟ و رفتارهای جدید چگونه شکل می‌گیرند؟

آلبرت بندورا، چهارمین روان‌شناس تأثیرگذار در تاریخ این علم خوانده شده است.
آلبرت بندورا با نظریه «یادگیری اجتماعی» (Social Learning) خود به پرسش‌هایی کلیدی در روان‌شناسی پاسخ گفت که اکنون پس از چند دهه به یکی از پایه‌های روان‌شناسی نوین بدل شده است.
به دلیل همین تحقیقات و نظریات برجسته، وی به عنوان برنده جایزه روان‌شناسی گراومیر که هر سال به یکی از روان‌شناسان برجسته تعلق می‌گیرد، اعلام شد.

نظريه‌ي يادگيري اكتشافي (برونر)

وي انسان را موجودي انديشه‌ور ، آفريننده و دانش‌پژوه مي‌شناسد . روش او در مسايل يادگيري گزينشي يا التقاطي است . او مي‌خواهد بداند مردم با اطلاعات و معلومات خود چه مي‌كنند و چگونه از معلومات نظري و مجرد پا فراتر مي‌گذارند و به بينش كلي يا ادراكي كه به آنان شايستگي مي‌دهد دست مي‌يابند .

يادگيري اساس رفتار افراد را تشكيل مي‌دهد از طريق يادگيري فرد با محيط آشنا مي‌شود، چگونگي بروز عواطف را مي‌آموزد و عقلانيت خويش را توسعه مي‌بخشد. توجه به «اصول يادگيري» در فعاليت‌هاي تربيتي شرط اساسي موفقيت استادان است.

قدیمی‌ترین فرمول‌بندی نظریه اسناد را می‌توان در کارهای فریتس هایدر که به عنوان پدر اسناد از او نام برده می‌شود مشاهده کرد. هایدر در سال 1958 کتاب "روان‌شناسی روابط میان‌فردی" را منتشر کرد و نخستین گام را در پاسخ به این سوال که مردم برای درک علل رفتار خود و دیگران چه تبیین‌هایی به کار می‌برند، برداشت. از نظر هایدر همه مردم در زندگی روزمره مانند دانشمندان عمل می‌کنند و برای درک افراد پیرامون خود یا به عبارت دیگر محیط اجتماعی خویش از همان اصول علی و منطقی استفاده می‌کنند که دانشمندان برای فهم دنیای فیزیکی به کار می‌گیرند. افراد رفتارهای دیگران را مشاهده، تحلیل و تبیین می‌کنند. این تبیین‌ها اسناد نامیده می‌شوند.

 آیا یک فرد به یک خطر جسمانی با اضطراب واکنش نشان می دهد یا نه؟ بستگی به این دارد که آیا یک موقعیت به عنوان یک موقعیت خطرناک تلقی می شود یا خیر؟ ادراک یک فرآیند شناختی است که به وسیله آن ما محرکهایی را که به اندامهای حسی ما اثر می گذارند، معنی کرده و تفسیر می کنیم.این فرآیند را ارزیابی شناختی می نامند.

 آرون تمکین بک در 18 ژولای 1921 در پراویدنس رودآیلند به دنیا آمد. او در 1942 مردک لیسانس خود را از دانشگاه براون دریافت کرد و سپس در 1946 از دانشگاه ییل دکترای روان پزشکی خود را بگیرد. ولی به خاطر ماهیت اسرار آمیز روانکاوی از کار در رشته روان پزشکی منصرف شد. بک رشته عصب شناسی را ترجیح می داد و در طول جنگ کره، به عناوین دستیار ارشد در رشته نوروسایکولوژی بیمارستان ولی فورج مشغول بکار شد.

بک پس از روانکاوی مجذوب شناخت شد. شناختی که از روان شناسی من بدست آورده بود و در آن زمان محبوبیت زیادی داشت. بک بر این باور بود ، روانکاوی تبیین های زیادی در مورد اختلالات روانی فراهم آورده  است. برای ارزیابی فرضیه های روانکاوی دست به تحقیق زد. اما یافته های او از تحقیق های آزمایشی روی رویاها و مطالب موهوم  باعث شدند که اغلب مفاهیم روانکاوی را دور بریزد. بک در تدوین نظریه و درمان شناختی برای اختلالات روانی، مانند دانشمندان خوب، دقیقاً از شواهدی پیروی کرد که بر خلاف روانکاوی بودند. وی که همزمان با الیس، اما مستقل از وی کار می کرد، پی برد که اگر به بیماران آموخته شود، افکار منفی خود را بازبینی و مورد آزمایش قرار دهند، افسردگی آنها بهبود می یابد.

گردآورنده: نصرت نوجوان كانميران

در شیوه های رفتار درمانی صرف ، توجه برتغییر مستقیم رفتار است و به تفکر و استدلال خود شخص توجهی نمی شود. در پاسخ به شواهد حاکی از نقش و اهمیت عوامل شناختی یعنی افکار و انتظارات و تعبیر و تفسیر رویدادها در رفتار ، این روزها بسیاری از رفتار درمانگرها رفته رفته عوامل شناختی را در رویکردهای درمانی خویش وارد می سازند.

درمان شناختی رفتاری (CBT)، نوعی روان‌درمانی است که به بیماران کمک می‌کند تا به درک افکار و احساساتی که بر روی رفتارشان تأثیر می‌گذارد، نایل گردند. درمان شناختی رفتاری در حال حاضر برای درمان تعداد زیادی از اختلالات، از جمله هراس‌ها (فوبیا)، اعتیاد، افسردگی و اضطراب به کار گرفته می‌شود.
 

مدل شناختی بک[1] درباره آسیب شناسی روانی بر نقش محوری تفکر در فراخوانی و تداوم افسردگی، اضطراب و خشم تاکید می کند (بک، 1970). سوگیری شناختی[2] باعث آسیب پذیری افراد سبت به وقایع منفی مانند فقدان ها و مشکلات زندگی می شوند. سوگیری شناختی احتمالاً باعث تفسیر منفی، شخصی و اغراق آمیز این مشکلات می شوند. سنجش شناختی[3] در مدل شناختی بک چند سطح دارد. دز نردیکترین سطح، افکار خودآیند [4] قرار می گیرند که بطور خودانگیخته وارد ذهن می شوند، در نگاه اول، درست به نظر می رسند و با مشکلات رفتاری یا هیجانی گره خورده اند. این افکار خودآیند می توانند طبق سوگیری یا تحریف های خاصی مانند: ذهن خوانی[5)، شخصی سازی[6]، برچسب زدن[7]، پیش گویی[8]، فاجعه سازی[9]، یا تفکر دوقطبی[10] دسته بندی شوند (بک و همکاران).

نظریه گلاسر یک نظریة  پرورشی - آموزشی (پیشگیری) و درمانی است. لذا،  سه کارآیی دارد، خانه، مدرسه، مراکز درمانی.
تأکید نظریه گلاسر این است که می‌خواهد افراد را از کنترل‌های بیرونی رها کند وبه کنترل درونی برساند. در واقع همان مفهومی که در نظریه یادگیری اجتماعی مبنی بر ارتباط میان رفتار و پیامدهایش مورد نظر گلاسر نیز می‌باشد. بنابراین، نظریه افرادی که ارتباط میان رفتار و پیامدهای آن را می‌فهمند از کنترل درونی برخوردارند در واقع این افراد باور دارند که می‌توانند بر محیط خود تأثیر بگذارند.
مقولة کنترل درونی در محیط خانه سبب هویت توفیق می‌گردد و در محیط مدرسه سبب پیشرفت تحصیلی، نمرات بالا، پشتکار و تلاش و توجه به تکالیف می‌شود.